Tsjernobyl bezoeken? Hoe je tour boeken? Alle info & tips
Tsjernobyl is een plaatsnaam die in ieders geheugen gegrift staat. Op 26 april 1986 vond er de grootste kernramp uit de geschiedenis plaats. In de Oekraïense stad ontplofte toen een kernreactor en dat had verstrekkende gevolgen. Tsjernobyl is sindsdien een spookstad geworden, maar recent komt er steeds meer toeristische interesse in het gebied.
In dit artikel gaan we dieper in op wat er die bewuste nacht in 1986 precies gebeurd is en we geven je alle info over hoe je Tsjernobyl vandaag kan bezoeken en of het wel veilig is.
Georganiseerde tours naar Tsjernobyl
Wil je graag Tsjernobyl bezoeken, dan is het momenteel enkel mogelijk als je met een georganiseerde tour meegaat. Boek je tour online vanaf € 89, zodat je zeker bent dat je Tsjernobyl kan bezoeken. Er is slecht een beperkt aantal toeristen per dag toegelaten in deze afgeschermde zone. Bekijk hier alle tours die beschikbaar zijn, vertrek is vanuit Kiev.
Inhoud artikel
Spookstad Tsjernobyl
De stad Tsjernobyl
De stad Tsjernobyl ligt aan de rivier de Pripjat in het noorden van Oekraïne, niet ver van de grens met Wit-Rusland. Voor de ramp telde de stad ongeveer 15.000 inwoners, maar vanwege de hoge stralingsdosissen die er opgemeten worden, woont er vandaag niemand meer. Sindsdien is de natuur er opnieuw helemaal baas.
Vervreemdingszone
Na de kernramp werd de regio in een straal van 30 kilometer rond de centrale benoemd als vervreemdingszone. Dat houdt in dat het bij wet verboden is om in die perimeter te wonen, tot op vandaag. Daardoor moesten ook de onder andere 55.000 inwoners van de stad Pripjat noodgedwongen verhuizen. Ook Pripjat is daardoor vandaag een spookstad geworden.
Gevaar geweken?
Oleg Bondarenko, lid van de regeringscommissie van Tsjernobyl, verklaarde in augustus 2012 dat het stralingsniveau voldoende gedaald is om mensen terug te laten keren, maar toch blijft het verboden om in de vervreemdingszone te wonen. Ook buiten die straal van 30 kilometer worden verhoogde stralingsniveaus opgemeten. Naar schatting wonen er ongeveer 5 miljoen mensen in besmet gebied.
De kernramp van Tsjernobyl
De ontploffing
Op 26 april 1986 ging het helemaal fout in de 4e kernreactor van de centrale in Tsjernobyl. Door een menselijke fout bij het testen van een beveiligingssysteem nam de warmteproductie dusdanig toe dat de centrale explodeerde. Een bedieningsfout lag aan de oorzaak van de ontploffing.
De test moest eigenlijk worden uitgesteld door een probleem met een andere reactor, maar toch kreeg de onvoorbereide avondploeg de opdracht om de test uit te voeren. Bij de explosie kwamen 31 mensen om, de meesten daarvan overleden enkele dagen na het ongeval aan stralingsziekte.
Een geheim incident
Door de brand kwam de meeste straling meteen in de open lucht terecht. Nadat de restanten van de kerncentrale waren opgeruimd, gingen de overige 3 centrales alweer snel open en er kwam geen officiële melding van het incident. Zweden sloeg alarm toen wetenschappers in het land een hogere radioactieve straling waarnamen. Pas 3 dagen na de ramp berichtte de Russische staatstelevisie uiteindelijk over de ramp in Tsjernobyl.
Reacties in Europa
Honderdduizend omwonenden werden toen pas geëvacueerd en in Europa konden daardoor pas veel later maatregelen genomen worden. Het was 2 mei toen de wolk Nederland en België bereikte. Er ontstond een tekort aan groenten in winkels, koeien moesten op stal blijven en bladgroenten werden vernietigd. In polen mochten mensen niet naar buiten en in Oekraïne moesten de inwoners jodiumtabletten nemen.
Veiligheidsmaatregelen in Oekraïne
De Sovjet-Unie bleef volhouden dat het allemaal wel meeviel, maar ondertussen werden er in het buitenland steeds hogere stralingsdosissen gemeten. Een mengsel van lood, zand en cement werd gestort boven de kerncentrale om de straling te proberen tegenhouden en er werden ook op afstand bestuurbare wagens ingezet om het puin te ruimen. Die wagens werkten niet goed waardoor ook vrijwilligers ingezet werden.
Ze mochten niet langer dan 40 seconden blootgesteld worden aan de straling, maar de dosissen waren zo hoog dat de meeste vrijwilligers niet veel later overleden. De dagen na het ongeluk werkten honderden mensen om het vuur in de centrale te doven met grote hoeveelheden vloeibaar stikstof. Helikopters vlogen af en aan en stortten ladingen zand en andere afkoelende en dovende stoffen in de kernreactor. Na een week was de reactor van Tsjernobyl omgeven met een dikke laag beton.
De sarcofaag rond de kernreactor
Toch waren de gevaren nog niet geweken. De laag begon te scheuren en regenwater en dieren konden het beton daardoor binnendringen. Het grondwater en de dieren in de omgeving liepen dus nog steeds gevaar. In 2012 werd daardoor een nieuwe sarcofaag rondom de kernreactor gebouwd. Het project werd gefinancierd met de hulp van de Europese Unie en werd in 2016 afgerond. De EU hielp ook met het stilleggen van alle kernreactoren.
Klik hier om je tour te reserveren
Hoe verloopt een excursie naar Tsjernobyl?
Je vertrekt in Kiev
De tour start in de ochtend in Kiev waarna je met een mini-busje van 6 personen richting Tsjernobyl gaat voor je paspoortcontrole. Hier kan je vrij rondwandelen door het gebied en foto's maken waar in 1986 de verschrikkelijke kernramp plaatsvond en je ziet er ook Reactor 4. Daarna geniet je van de lunch in een authentieke Sovjet-kantine.
Bezoek de spookstad Pripjat
Daarna bezoek je Pripjat, dat vlakbij de grens van Wit-Rusland ligt, is de belangrijkste toeristische bezienswaardigheid geworden. De spookstad ligt 18 kilometer ten noordwesten van de stad Tsjernobyl. De bevolking van Pripjat werd pas 3 dagen na de ramp geëvacueerd met de belofte dat ze na afzienbare tijd mochten terugkeren naar hun woning, maar dat is nooit gebeurd.
Een tijdscapsule
De stralingsniveaus is sinds het ongeval van 30 jaar geleden enorm gedaald en er kwam ook steeds meer interesse van toeristen om het mysterieuze rampgebied te bezoeken. Alles werd er in 1986 achtergelaten en sindsdien is er niets veranderd aan de stad. Het is dus een ware tijdscapsule.
Enkel met gids en vergunning
- Je kan de stad enkel bezoeken onder begeleiding van een gids en er worden dagelijks slechts enkele tientallen toeristen per dag toegelaten die een speciale vergunning moeten hebben. Je kan enkel mee met officiële tours, boek je plaatsje alvast online bij GetYourGuide, zo ben je zeker dat je meekan.
- Bezoekers mogen niets aanraken en mogen ook niet van het pad afgaan.
Bezienswaardigheden
- De beroemdste plek is het pretpark van Pripjat waar onder andere een groot reuzenrad en een attractie met botsauto's staan zoals ze in 1986 werden achtergelaten.
- Daarnaast is er ook een zwembad, een ziekenhuis, een café en een school die je een goed beeld geven van hoe het leven in 1986 in Oekraïne er precies uitzag.
- Een unieke ervaring, dat is zeker.
Tickets voor een tour naar Tsjernobyl
Het is verplicht om Tsjernobyl met een gids te bezoeken. Je kan dus niet zelf rondwandelen door de spooksteden, dat kan enkel met georganiseerde tours. Bovendien moet je ook een speciale reisvergunning hebben om de vervreemdingszone binnen te mogen en je hebt nog extra vergunningen nodig om Pripjat en het Doega-radarstation te bezoeken en om de perimeter van 10 kilometer rondom de reactor binnen te mogen.
De beste optie is om online een tour te boeken. Zo ben je zeker van je plaatsje en alle reisvergunningen worden dan voor jou geregeld.
Opgelet:
- Zorg ervoor dat je je paspoort bij hebt op het moment van de tour.
- Er gelden ook speciale kledingvoorschriften. Volgens de voorschriften moeten alle bezoekers een jas of shirt met lange mouwen en een lange jeans of broek dragen. Je moet ook volledig gesloten schoenen dragen wanneer je je in de zone bevindt.
- Zorg voor extra kledij en schoenen indien je die moet achterlaten wanneer bij de stralingstest na je bezoek een te hoge waarde gemeten wordt.
- Breng voldoende water mee.
Is het veilig om Tsjernobyl te bezoeken?
Stralingsniveau
"Je hebt een grotere kans om in Tsjernobyl gewond te raken door door een vloer te zakken dan door de straling" zei een gids ooit. Veiligheid wordt in Tsjernobyl erg hoog in het vaandel gedragen. Iedereen krijgt tijdens de excursie een geigerteller mee waarmee je het stralingsniveau continu kan meten.
De stralingsniveaus zijn er niet meer alarmerend. Het is daarom veilig verklaard om de regio te bezoeken. Tijdens een vlucht van Schiphol naar Oekraïne word je zelfs meer blootgesteld aan straling dan bij een dagje Tsjernobyl.
De sarcofaag
Sinds 2016 staat er een nieuw sarcofaag over de lekkende centrale. De reusachtige kap van 36 miljoen kilo moet de kernreactor van Tsjernobyl voor de komende 100 jaar hermetisch afsluiten van de buitenwereld. De kap is 257 meter breed, 162 meter lang en heeft een hoogte van 108 meter. Er zullen op die manier ook veilige sloopwerken kunnen plaatsvinden om het verontreinigd puin op te ruimen zonder dat er straling naar buiten dringt.
Stralingstest
Aan het einde van de rondleiding moet iedere bezoeker door een stralingstest. Zelden wordt er iemand gevonden met een hoge straling, maar het kan altijd. Ze nemen dan ook geen risico’s en er is een streng protocol. Niemand mag spullen aanraken of van het pad gaan. De gids ziet daar streng op toe.
Combineer Tsjernobyl met een bezoek aan Kiev
Kiev, startpunt van je excursie
Tsjernobyl ligt op ongeveer 2 uur ten noorden van Kiev, vlakbij de grens met Wit-Rusland. Excursies naar Tsjernobyl en Pripjat beginnen dan ook vaak in de stad. Kiev is de hoofdstad van Oekraïne en zal je op vele gebieden verbazen. In het centrum prijken statige huizen en indrukwekkende kathedralen en je wandelt er door sfeervolle steegjes en langs grote pleinen met hippe restaurants.
Bezienswaardigheden in Kiev
De metrostations in Kiev liggen tientallen meters onder de grond en je vindt er zelfs het diepste metrostation ter wereld, de halte Arsenalna ligt maar liefst 105,5 meter onder de grond.
Het opvallendste gebouw van heel Kiev is het Huis met de Chimaera’s. Dit huis is versierd met talloze dierenfiguren en sculpturen van zeemeerminnen. Het gebouw wordt vaak vergeleken met de architectuur van de Spanjaard Gaudi die Barcelona voorzag van enkele architecturale pareltjes.
Overal in Kiev vind je felgekleurde kathedralen met gouden koepels die heel nauwkeurig versierd zijn. De mooiste exemplaren zijn de Sint-Sofiakathedraal, de Sint-Michielskathedraal en de Sint-Andrieskathedraal. Wandel zeker eens naar binnen om het indrukwekkende interieur te bekijken.
Wil je graag Kiev + Tsjernobyl bezoeken, ga met met een georganiseerde tour, een lokale gids laat je dan de mooiste plekjes zien. Boek je tour online vanaf € 89, zodat je zeker bent dat je Tsjernobyl kan bezoeken. Er is slecht een beperkt aantal touristen per dag toegelaten in deze afgeschermde zone. Bekijk hier alle tours die beschikbaar zijn, vertrek is vanuit Kiev. Lees meer
Tsjernobyl in populaire cultuur
Het verhaal van Tsjernobyl spreekt heel erg tot de verbeelding. Daarom is het ook dikwijls gebruikt als inspiratiebron voor series, films en games. Op die manier zijn Tsjernobyl en het spookdorp Pripjat een groeiende toeristische trekpleister geworden. De toeristische diensten verwachten dat het aantal bezoekers aan het rampgebied de komende jaren nog sterk zal toenemen.
HBO-serie Chernobyl
Een belangrijke reden daarvoor is het succes van de HBO-serie Chernobyl. Die serie vertelt in vijf afleveringen het verhaal van de kernramp en de gevolgen ervan. Toen de laatste aflevering verscheen, waren de aanvragen om Tsjernobyl te bezoeken al bijna 50% gestegen. Naarmate de serie in meer landen werd uitgezonden, vergrootte de interesse nog meer. Bekijk hier de trailer van de serie of koop je DVD box online.
Alles bij elkaar zijn er niet zo veel scènes uit de serie in Tsjernobyl en Pripjat zelf gefilmd. De meeste filmlocaties uit de serie bevinden zich in Litouwen en Rusland. De makers zochten daar een vergelijkbare Sovjet-sfeer in een nog bewoonde omgeving. Het verhaal speelt zich immers ook voor de ramp af, waardoor het spookdorp niet altijd kon figureren. De stukken in de kerncentrale werden gefilmd in een oude Russische centrale.
Meer projecten rond de kernramp
De serie Chernobyl is wellicht het succesvolste, maar zeker niet het eerste project rond Tsjernobyl en Pripjat:
- In 2007 verscheen het videogame S.T.A.L.K.E.R. - Shadow of Chernobyl, dat werd ontwikkeld door een studio in Kiev. Er volgden ook een prequel, Clear Sky, en een nieuw game, Call Of Pripyat.
- In 2011 verscheen de Russische film V Subbotu, waarin een groep vrienden probeert te ontkomen aan de kernramp.
- In 2012 verscheen de Amerikaanse horrorfilm Chernobyl Diaries van regisseur Bradley Parker.
Je tour boeken? Bekijk hier de mogelijkheden
Veelgestelde vragen, FAQ en weetjes over Tsjernobyl
8.1. Tsjernobyl kende meer straling dan een atoombom
Bij de kernramp in Tsjernobyl kwam een hallucinante hoeveelheid radioactieve straling vrij. Er wordt beweerd dat die straling tot 200 maal groter is geweest dan die van de twee atoombommen die aan het einde van WO II op Hiroshima en Nagasaki werden gedropt.
8.2. Pripjat bleef nog twee dagen bewoond na de ramp
De spookstad Pripjat die vlakbij de kerncentrale lag, werd pas twee dagen na de kernramp inTsjernobyl geëvacueerd. De inwoners waren dus al 48 uur blootgesteld aan het stralingsgevaar
8.3. Verkleurde ogen door straling
Het verhaal doet de ronde dat één van de brandweermannen tijdens de opruimingswerken zijn oogkleur zag veranderen van bruin naar blauw onder invloed van de straling. Dat is goed mogelijk, want straling heeft impact op het menselijk DNA.
8.4. Nog tienduizenden jaren impact
Tijdens de kernramp kwam heel veel plutonium vrij in de omgeving van Tsjernobyl. Het kan tot 25.000 jaar duren vooraleer het plutonium met 50% in kracht is afgenomen. De omgeving van de kerncentrale zal dus nog vele eeuwen onbewoonbaar blijven.
8.5. Moeder natuur herovert Pripjat
Er leven geen mensen meer in de directe omgeving van Tsjernobyl, maar de natuur heeft het gebied wel opnieuw geclaimd. In Pripjat vind je vandaag een aantal opmerkelijke diersoorten zoals wilde paarden, wolven en bevers die op maar weinig andere plaatsen in Europa voorkomen. Vooral de paarden zijn symbool geworden van de wederopstanding van de natuur in het gebied.
8.6. Stralingseffect op dieren
Er mogen dan wel heel wat dieren leven in de verboden zone, ook zij ondervinden de gevolgen van de straling door veel sterfte, mutaties en een laag geboortecijfer.
8.7. Het rode bos
Vlakbij de kerncentrale vind je een naaldbos, bijgenaamd het rode bos. Alle naaldbomen stierven af na de ramp, de verdroogde naalden kleurden allemaal rood.
8.8. Bewoonde gebieden in de buurt van Tsjernobyl
In de verboden zone zijn de mensen verbannen, maar net erbuiten wonen naar schatting nog 5 miljoen mensen, ondanks het gegeven dat daar op verschillende plaatsen ook nog steeds erg hoge stralingsniveaus worden gemeten.
8.9. De doofpotoperatie van de Sovjets
De Sovjets probeerden de kernramp destijds geheim te houden. Het waren uiteindelijk de Zweedse autoriteiten die het nieuws wereldkundig maakten.
8.10. Radioactieve wolk door Europa
Het verhaal dat er een radioactieve wolk over Europa is getrokken, blijft onduidelijk. Er zou tot in Ierland neerslag met verhoogde radioactiviteit zijn gemeten in de weken na de ramp.
In België is er het verhaal van weerman Armand Pien, wiens weerbericht van 2 mei 1986 op de publieke omroep al dan niet werd gecensureerd door de overheid. De stralingsniveaus van de radioactieve wolk die over België en Nederland was getrokken werden sterk geminimaliseerd in het weerpraatje. Armand Pien bleef echter tot zijn dood in 2003 volhouden dat de werkelijk gemeten niveaus vele malen hoger waren.
8.11. De kerncentrale van Tsjernobyl bleef productief
Reactor 4 ontplofte, maar de Russen startten de drie andere reactoren weer op. De kerncentrale bleef na de ramp nog 13 jaar produceren.
8.12. De sarcofaag moet blijvend vernieuwd worden
Over de kapotte reactor werd een betonnen sarcofaag gebouwd, maar die is in de loop der jaren gaan afbrokkelen. Daarom werd er reeds een tweede omhulsel gebouwd. Over een 100-tal jaar zal ook de tweede sarcofaag niet meer bestand zijn tegen de straling van het onderliggende radioactieve materiaal.
8.13. Niet de enige recente kernramp
In 2011 deed zich een andere kernramp voor in het Japanse Fukushima. Ook dat rampgebied kan je sinds een paar jaar gedeeltelijk bezoeken. (bekijk hier de Fukushima tour)
Foto's van Tsjernobyl & Pripyat
Filmpje: een bezoek aan Pripyat
Benieuwd naar hoe een bezoek aan Pripyat en Tsjernobyl eruitzien? In deze video ga je mee op tour door spookstad Pripyat. Als je die bijzondere plekken in het echt wil bewonderen, zal je natuurlijk zelf naar Oekraïne moeten reizen!