Hoe de 7 meest actieve vulkanen op IJsland bezoeken? Alle info, foto's + kaartje
IJsland is het land van uitgestrekte gletsjers en ijsblokken langs de kust, maar ook het land van vulkanen, geisers en bijzondere lavasteen-formaties. Het land van vuur en ijs is dan ook het land met de meest actieve vulkanen ter wereld, en het ruige landschap van IJsland is dan ook mede door duizenden jaren aan vulkanische activiteiten gecreëerd.
Een aantal vulkanen zijn nog altijd actief en zorgen ervoor dat het landschap van het eiland altijd in beweging blijft. In dit blogartikel lees je meer over je bezoek aan de vulkanen.
Tours en excursies boeken naar IJslandse vulkanen
De meest actieve vulkanen op IJsland bezoeken met een georganiseerde tour of gids? Ga mee met een gids en tour en geniet van de omgeving.
Tours worden uitgevoerd met erkende lokale gidsen, je kan annuleren tot 24u voor vertrek + je hebt een niet-tevreden-geld-terug garantie. Bekijk alle tours en mogelijkheden online.
Inhoud artikel
Geologie van IJsland
IJsland is geologisch gezien maar een jong land: waar de aarde zelf al zo’n 4,5 miljard jaar bestaat, ontstond IJsland pas zo’n 16 à 17 miljoen jaar geleden. Het eiland is gelegen op de Midden-Atlantische rug, een gigantische bergrug die voor zo’n 40.000 km lang van het noorden naar het zuiden op de bodem van de Atlantische Oceaan loopt. Bij IJsland steekt een deel van deze rug boven het zeeoppervlak.
Hoe is IJsland ontstaan?
- De Midden-Atlantische rug is ontstaan doordat hier de Noord-Amerikaanse en Euraziatische tektonische platen uit elkaar schuiven.
- De aardkost wordt door deze divergentie verdunt, en het onderliggende magma krijgt de kans om naar de oppervlakte te komen.
- Hierdoor is er langs de scheidingslijn van de 2 platen veel vulkanische activiteit.
- De lava, zoals magma wordt genoemd nadat het aan het oppervlak is gekomen, stolt wanneer het in aanraking komt met het oceaanwater en vormt een nieuwe korst.
- IJsland bestaat dan ook vooral uit vulkanisch gesteente en ander vulkanisch materiaal.
De Noord-Amerikaanse en Euraziatische platen schuiven constant verder uit elkaar en zorgen er dan ook voor dat de Afrikaanse en Europese continenten steeds verder verwijderd worden van de Amerikaanse continenten. Doordat IJsland midden op deze breuklijn is gelegen is deze verschuiving op het eiland goed te zien, vooral in het Þingvellir Nationaal Park. De kloof in dit park is gelegen op de breuk en wordt door de divergente beweging jaarlijks zo’n 2 cm breder.
IJsland, gevolg van vulkanisme
IJsland is echter niet alleen ontstaan als gevolg van platentektoniek maar als gevolg van het vulkanisme van de Mid-Atlantische rug in combinatie met een hotspot. Een hotspot is een gebied met bovennormale magmaproductie die echter ver verwijdert ligt van de randen van tektonische platen.
De aardkost is op deze plekken minder dik doordat een convectiestroom van extra warm materiaal diep in de aarde de korst van onderen laat smelten. Doordat de plaat boven de warmtestroom zich verplaatst kan er een rij aan vulkanen ontstaan aan het aardoppervlak.
Vulkanische activiteit op IJsland
- IJsland kent in totaal zo’n 130 vulkanen en vulkanische gebieden. Hiervan zijn er zo’n 30-tal actief.
- Dit wil zeggen dat deze vulkanen in de laatste 10.000 jaar minstens 1 keer zijn uitgebarsten.
- Echter zijn er in de afgelopen 200 jaar maar 11 vulkanen uitgebarsten, waarvan er ook enkele vulkanen meerdere malen zijn uitgebarsten.
- In totaal komt ruim een derde van alle lava output in de afgelopen 500 jaar bij IJsland vandaan.
- Gemiddeld vindt er dan ook elke 5 jaar een uitbarsting plaats op IJsland.
De vulkanische activiteit is vrijwel op heel het eiland terug te vinden in verschillende vormen
Alleen in de Westfjorden van IJsland komt geen vulkanische activiteit meer voor. Dit is namelijk het oudste deel van de landmassa, wat al sinds de vorming zo’n 16 miljoen jaar geleden steeds verder wordt weggeduwd van de Midden-Atlantische rug. Dit deel van het land ligt ondertussen te ver weg van het scheidingsgebied van de tektonische platen en de aardkost is hier te dik voor het magma om naar boven te komen.
In de rest van IJsland komt de vulkanische activiteit op verschillende manieren boven de grond, niet alleen als vulkanen maar ook als geisers, geothermale gebieden, warmwaterbronnen en meer.
Welke soorten vulkanen bestaan er?
De vulkanen zijn waarschijnlijk het eerste waar je aan denkt als je de woorden vulkanische activiteit hoort. Er zijn verschillende soorten vulkanen en ook op IJsland zijn er 4 verschillende types te vinden, wij sommen ze even voor je op:
Schildvulkaan
- Schildvulkanen worden gekenmerkt door hun brede basis en flauwe, langzaam oplopende hellingen.
- Hierdoor hebben schildvulkanen vaak een grote omvang.
- Bij uitbarstingen van schildvulkanen komt magische lava vrij, wat wil zeggen dat het silica-arm is en daardoor zeer dun en vloeibaar.
- Hierdoor kan het snel uitstromen over grote oppervlakten.
- De slapende vulkaan Skjaldbreiður is één van de grootste schildvulkanen van IJsland.
Stratovulkaan
- Stratovulkanen zijn de steile, kegelvormige vulkanen.
- Waar schildvulkanen vaak een grote omvang hebben zijn stratovulkanen juist vaak erg hoog.
- Bij uitbarstingen van stratovulkanen komt felsische lava vrij, dat wil zeggen lava met een hoger silica-gehalte. Hierdoor is de lava dik en stroperig.
- Uitbarstingen van stratovulkanen zijn vaak erg explosief en gaan samen met asregens en pyroklastische stromen.
- De bekende vulkanen Eyjafjallajökull, Hekla en Askja zijn stratovulkanen.
Spleetvulkaan
- Bij spleetvulkanen gaat het eigenlijk om een gebied met kloven en gaten waardoor de lava door de aardkorst naar buiten kan stromen.
- Dit soort vulkanen ontstaan langs divergente plaatgrenzen, welke vaak onder water liggen.
- IJsland is de enige plek waar spleetvulkanen ook op het land te vinden zijn.
Kegelvulkaan
- Kegelvulkanen zijn zeer simpele vulkanen die ontstaan door vulkanisch materiaal dat tijdens een uitbarsting wordt uitgestoten.
- Dit materiaal hoopt zich rondom de plek van de uitbarsting op en bereikt snel het maximale formaat, wat betekent dat dit soort vulkanen niet erg groot worden.
- De Hverfell in het noorden van IJsland is mooi voorbeeld van een kegelvulkaan.
Andere vulkanische activiteiten
Naast de vulkanen uit de vulkanische activiteit zich ook nog op andere manieren. Zo is er op veel plekken in IJsland ook veel geothermische activiteit, waarbij het magma niet door de aardkorst dringt maar wel het water in de grond opwarmt. Dit zorgt bijvoorbeeld voor geisers, waarbij er boven het opgewarmde water koud water ligt waardoor de druk van beneden steeds groter wordt.
Het water wordt zo heet dat het zich omvormt tot stoom, dat door de hoge druk het bovenliggende water naar buiten duwt. Op andere plekken uit de geothermische activiteit zich in bubbelende modderpoelen of fumarolen, openingen in de aardkost waardoor warme dampen en gassen vrij komen.
Wist je dat? De geothermische krachten ook gebruikt worden door IJsland gebruikt om elektriciteit op te wekken? Meer dan 90 procent van de IJslandse huishoudens worden voorzien van geothermisch opgewekte elektriciteit. Hierbij wordt ook het warme water uit de grond naar de kranen en radiatoren van de huishoudens gepompt. Alleen in de Westfjorden wordt het water van de huishoudens verwarmd door middel van de elektriciteit.
Vulkaanuitbarstingen op IJsland
Door de hoge activiteit van de vulkanen zijn de bewoners van IJsland goed voorbereid op de uitbarstingen die plaats kunnen vinden. Overal op het eiland zijn meetstations te vinden die niet alleen de vulkanen zelf maar ook de seismische en geothermische veranderingen in het gebied goed in de gaten houden. Vulkaanuitbarstingen worden meestal voorafgegaan door aardbevingen, waarnaast ook andere uitbarstingen kunnen leiden tot vulkaanuitbarstingen elders in het land.
Maar, wat met de bevolking als een vulkaan uitbarst?
- Wanneer de meetstations het idee hebben dat een uitbarsting nadert, worden er tijdig maatregelen genomen.
- Zo zal men het gebied afsluiten, en eventuele bewoners evacueren.
- De meeste steden en dorpen liggen echter ver genoeg van de actiefste vulkanen, en zo liggen er bijvoorbeeld langs de zuidkust maar weinig bewoonde plaatsjes.
Vaak is het ook niet de lavastroom of het rondslingerend puin dat bij een vulkaanuitbarsting gevaarlijk is voor de mens. Wel kunnen aswolken en giftige gassen zelfs honderden kilometers verderop overlast veroorzaken, bijvoorbeeld doordat het vliegverkeer aan de grond moet blijven of doordat mensen ademhalingsklachten krijgen.
Een ander gevaar van de vulkanen in IJsland is dat een aantal actieve vulkanen onder gletsjers zijn gelegen. Wanneer deze gletsjervulkanen uitbarsten, smelt een deel van het ijs wat niet alleen voor overstromingen kan zorgen, maar ook voor een jökulhlaup, waarbij het smeltwater ook grote hoeveelheden ijs, modder, zand en stenen met zich meesleurt.
De 7 meest actieve vulkanen op IJsland
IJsland kent momenteel 11 actieve vulkanen die in de laatste 200 jaar minstens 1 keer zijn uitgebarsten. De volgende 7 vulkanen worden gezien als de meest actieve vulkanen van het land en zijn in de afgelopen eeuw minstens 1 keer uitgebarsten.
Katla vulkaan
- Katla is een van de grootste en gevaarlijkste vulkanen van IJsland.
- Deze stratovulkaan is gelegen in het zuiden van IJsland, ten noorden van het dorpje Vik, en ligt in zijn geheel verscholen onder de Mýrdalsjökull, een gletsjer van zo’n 595 km2 groot. Dit zorgt bij een uitbarsting dan ook voor de gevaarlijke jökullhlaups, maar ook voor enorme aswolken.
- De Katla vulkaan staat in verbinding met het vulkanisch systeem van de Eyjafjallajökull en barst vaak binnen een paar jaar na een uitbarsting van deze vulkaan uit.
- Na de bekende uitbarsting van de Eyjafjallajökull in 2010 heeft er mogelijk een kleine uitbarsting plaats gevonden die niet door het ijs van de gletsjer is gebroken, maar een echt grote uitbarsting zoals verwacht wordt heeft nog niet plaatsgevonden.
- Katla barst gemiddeld elke 40 tot 80 jaar uit, maar de laatste aardbeving vond in 1918 plaats. Sinds 1999 is de vulkaan echter onrustig en sinds de uitbarsting van Eyjafjallajökull in 2010 wordt de vulkaan extra nauwlettend in de gaten gehouden.
Wil je graag de Katla vulkaan bezoeken met een georganiseerde tour? Dat kan! Met de dagexcursies naar Katla kom je meer te weten over de vulkaan en het ontstaan van de ijsgrot.
Bekijk hier de tours en excursies met gids naar de Katla vulkaan
Askja vulkaan
- Askja is een minder bekende stratovulkaan in het binnenland van IJsland.
- Deze is vooral bekend vanwege het prachtige kratermeer Öskjuvatn, dat ontstond na de enorme uitbarsting in 1875.
- Deze uitbarsting zorgde voor een heftige asregen waardoor vooral in het oosten van het land een groot deel van het vee kwam te overlijden. Veel bewoners besloten na deze uitbarsting te emigreren. Sindsdien is de vulkaan nog een keer in 1961 uitgebarsten.
- De Askja vulkaan is 1516 m hoog, en het meer in de krater heeft een oppervlakte van 11 km2. Dit meer is met een diepte van zo’n 217 m het diepste meer van IJsland.
- Het water heeft een melkachtige blauwe kleur door de vele mineralen die in de krater gedeponeerd waren na de uitbarsting.
- Het meer is daardoor een populaire toeristische bezienswaardigheid, die alleen onder begeleiding van een gids voor enkele maanden per jaar te bezoeken is.
Surtsey vulkaan
- Op 17 november 1963 begon er voor de zuidkust van IJsland, vlak bij de Vestmannaeyjar eilanden op de zeebodem een vulkanische uitbarsting.
- De uitbarsting duurde voort tot 5 juni 1967 en zorgde voor het ontstaan van het vulkanische eiland Surtsey.
- Aan het einde van de uitbarsting was dit eiland 2,6 km2 groot, maar door erosie is het sindsdien gekrompen tot een oppervlak van 1,4 km2.
- Surtsey is niet toegankelijk voor het publiek maar wordt grondig onderzocht door zowel vulkanologen als biologen. Er wordt verwacht dat het eiland binnen 100 jaar weer onder de zeespiegel verdwijnt, tenzij er een nieuwe uitbarsting plaatsvindt.
Hier kan je talrijke diverse vogels spotten, en verdeeld over de verschillende Vestmannaeyjar vind je dan ook de grootste papegaaiduikerkolonie ter wereld, samen met nog zo’n dertig andere soorten vogels. Lees ons uitgebreid artikel over waar je nog meer papegaaiduikers kan spotten.
Krafla vulkaan
- De Krafla vulkaan is zeer actief en is sinds de kolonisatie van IJsland zo’n 1200 jaar geleden al 29 keer uitgebarsten.
- De laatste 9 uitbarstingen vonden plaats tussen 1975 en 1984. Deze worden ook wel de Krafla Fires genoemd, doordat er hierbij lava uit de aarde omhoogkwam.
- Een zelfde soort uitbarsting vond plaats tussen 1724 en 1729. Deze periode wordt ook wel de Mývatn Fires genoemd.
- Krafla is maar zo’n 818 m hoog en kent een mooi krater meer genaamd Viti.
- Krafla bevindt zich binnen een groot vulkanisch systeem met dezelfde naam, welke ten noorden van het Mývatn meer in het noorden van het land is gelegen.
- Hierbinnen vind je onder andere de Leirhnjukur lavavelden en de Hverarönd solfatarenvelden vol stoompluimen, kokende modderpoelen en fumarolen. Het vulkaansysteem is maar liefst zo’n 25 km groot en wordt tegenwoordig ook gebruikt om geothermische energie te winnen.
TIP: De Krafla vulkaan is een must-see langs de Diamond Circle. Graag nog meer ontdekken? Download dan zeker onze reisgids IJsland en mis niets!
Hekla vulkaan
- Hekla is misschien wel één van de meest actieve vulkanen van IJsland en staat ook wel bekend als de poort naar de hel.
- Dit heeft vooral te maken met de enorme hoeveelheid lava die bij deze uitbarsting rond wordt geslingerd, maar de uitbarstingen zijn ook altijd zeer explosief en kunnen voor veel schade zorgen, waarnaast ze ook nog eens zeer slecht te voorspellen zijn.
- Sinds 1104 is Hekla al minstens 20 keer uitgebarsten, met in de laatste eeuw zelfs zo’n 5 keer. Gemiddeld barst de vulkaan ergens tussen de 9 en 121 jaar oud, maar door de verhoogde activiteit in het gebied wordt een nieuwe uitbarsting al een tijdje verwacht.
- Hekla is een stratovulkaan in het zuidwesten van IJsland van zo’n 1491 m hoog en is al goed op te merken vanaf de ringweg.
Eyjafjallajökull vulkaan
- De Eyjafjallajökull vulkaan is momenteel de bekendste vulkaan van IJsland.
- De vulkaan is in het laatste millennium meerdere malen uitgebarsten, en de meest recente uitbarsting in 2010 zorgde wereldwijd voor problemen.
- De stratovulkaan is gelegen onder de gelijknamige gletsjer, en bij de laatste uitbarsting steeg er een gigantische aswolk boven de gletsjer uit die het vliegverkeer in Europa dagenlang stillegde.
- In vergelijking met andere uitbarstingen in IJsland was dit echter een relatief kleine uitbarsting.
Bekijk hier de tours en excursies met gids naar de Eyjafjallajökull vulkaan
Grímsvötn vulkaan
- De Grímsvötn vulkaan is de meest actieve vulkaan en is daarnaast ook een van de meest gevaarlijke vulkanen van IJsland.
- De vulkaan is gelegen onder de Vatnajökull gletsjer, en onder de ijskap zijn al verschillende meren van smeltwater ontstaan door de warmte uit de magmakamer van de vulkaan. Hierdoor is er grote kans op overstromingen wanneer de vulkaan uitbarst.
- Grímsvötn is de afgelopen 25 jaar al 4 keer uitgebarsten en meest recent in 2011. Bij deze laatste uitbarsting kwam een aswolk van zo’n 20 km hoog in de lucht terecht waardoor het luchtverkeer stil werd gelegd.
- Er werd ook een jökulhlaup verwacht bij deze uitbarsting, die uitbleef omdat het grootste deel van het water bij de vorige uitbarsting al was weggestroomd.
Vatnajökull National Park is het op één na grootste nationale park van IJsland. Je kan er onder andere de beroemde Svartifoss waterval en aan de zuidkant van de Vatnajökull zijn er verschillende, spectaculaire en fotogenieke ijsgrotten. Wil je ook graag zo'n ijsgrot bezoeken met een georganiseerde tour of gids? Bekijk de daguitstappen en tours naar de IJsgrotten in IJsland.
Kaartje met de 7 meest actieve vulkanen op IJsland
De Fagradalsfjall uitbarsting van 2021
- Het zuidwestelijk gelegen schiereiland Reykjanes werd al sinds oktober 2019 geteisterd door vele aardbevingen, waarbij er in februari en maart 2021 zelfs meer dan 50.000 aardbevingen werden gemeten.
- Uiteindelijk begon op 19 maart 2021 in het Geldingadalir dal bij de Fagradalsfjall berg een uitbarsting, waarbij er door een spleetopening van zo’n 700 m lava begon te stromen.
- Dit is de eerste uitbarsting van de berg sinds het ontstaan zo’n 6000 jaar geleden en de eerste op het schiereiland in zo’n 800 jaar.
Op 5 en 6 april opende 2 nieuwe kloven waaruit lava kwam te stromen. De lava hiervan stroomt het Meradalir dal in. Het lavaveld breidt zich dan ook steeds verder uit en de uitbarsting van alle 3 de locaties is nog altijd gaande.
Er wordt zelfs gedacht dat deze uitbarsting nog weken tot wel maanden kan duren. Door de rustige manier van de uitbarsting is het mogelijk om dicht tot het lavaveld te komen, en zowel veel bewoners als vulkanologen komen naar het gebied om de uitbarsting te aanschouwen.
Wil je graag zelf op rondreis door IJsland? Deze kant-en-klare rondreis door IJsland is ideaal voor wie IJsland met de auto of camper wil verkennen.
Filmpje met de uitbarsting van de Fagradalsfjall vulkaan
Mis niets tijdens jouw verblijf op IJsland met onze reisgids
Herkenbaar: Je wil er zeker van zijn dat je niets mist tijdens je vakantie in IJsland? Dan is er goed nieuws, want wij deden alvast al het opzoekingswerk voor jou. Koop onze reisgids IJsland met 99 bezienswaardigheden (+ GPS coördinaten) en een uitgestippelde rondreis. Eerst uitproberen? Download alvast je gratis preview reisgids IJsland.