Waar kan je De Berlijnse Muur zien? Een compleet overzicht
De meeste bezoekers van Berlijn willen de stad niet verlaten zonder iets van de Berlijnse Muur te hebben gezien. De Muur werd grotendeels na de val vernietigd, maar toch staan er nog enkele restanten van de Muur overeind. De delen van de Muur zijn op verschillende plekken in Berlijn terug te vinden. Waar je precies terecht kan om de geschiedenis van de stad in te duiken, hebben wij voor je op een rijtje gezet.
Tours & tickets met gids in langs de Berlijnse Muur
Zelf op uitstap in en rond Berlijn of wil je liever mee met een georganiseerde tour of gids? Tours komen je ophalen bij je hotel of verblijf. Bekijk alle tours en mogelijkheden online. Je kan annuleren tot 24u voor vertrek + je hebt een niet-tevreden-geld-terug garantie.
Inhoud artikel
Die Trennung
Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog werd Duitsland volgens afspraken van de Conferentie van Jalta verdeeld in vier gebieden die voorlopig door de Sovjet-Unie, de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk bestuurd zouden worden. Het gebied rondom Berlijn hoorde bij het deel van de Sovjet-Unie, maar de stad zelf werd ook in vier sectoren verdeeld.
Al vanaf 1945 werden er grenzen vastgesteld met wachters en poorten, maar de grens was nog zeer makkelijk over te steken.
Nadat in 1949 vervolgens de Duitse Democratische Republiek werd opgericht vertrokken veel "Ossis", inwoners van Oost-Duitsland, naar West-Duitsland.
Vanaf 1952 begon de Sovjet-Unie actiever op te treden om de vluchtende burgers tegen te houden met hekken en meer bewakingsposten, maar de grens werd slecht bewaakt en de grens bleef nog relatief open. Het gevolg daarvan betekende dat tussen 1949 en 1961 zo’n 2,6 miljoen mensen naar het westen wisten te vluchten. Dit vormde een serieuze bedreiging voor de economie van de DDR.
De bouw van de Muur
In 1961 besloten de Duitse politicus Walter Ulbricht en de Sovjetleider Nikita Chroesjtsjov officieel een einde te maken aan de leegloop van Oost-Duitsland. In de nacht van 12 op 13 augustus begonnen Oost-Duitse agenten met het bouwen van een grens die niet alleen Duitsland en Berlijn in tweeën verdeelde maar ook families uit elkaar rukte.
Het prikkeldraad dat in deze nacht werd neergezet, werd in de daaropvolgende weken al snel vervangen door betonnen blokken. De muur van in totaal 160 kilometer liep voor 45,3 kilometer dwars door Berlijn, waarbij er zeven doorgangsposten werden gecreëerd waar oversteken langs de grensbewaking mogelijk was.
Vluchten?
De muur bestond uit betonnen blokken met daarop prikkeldraad. Om de muur heen was er een "Todesstreiffen", en delen van het niemandsland rondom de muur werden omringd met mijnen. De Oost-Duitse grenswachten kregen het bevel om te vuren naar iedereen die poogde de grens over te steken. Ongeveer 5.000 mensen wisten alsnog succesvol te vluchten, maar iets minder dan 200 personen kwamen om het leven tijdens hun vluchtpoging.
De val van de Muur
In juni van 1989 werden na jarenlange demonstraties vrije verkiezingen gehouden in Polen, en in de grens tussen Hongarije en Oostenrijk werd een gat geknipt. Dit was het eerste gat in het IJzeren Gordijn. Kort daarop volgde ook Praag, en in november was het de beurt aan Berlijn.
Dé persconferentie
Op 9 november kondigde de woordvoerder van de Sozialistische Einheitspartei Deutschlands, Günter Schabowski, tijdens de wekelijkse persconferentie aan dat er nieuwe grensregels zouden komen en dat de grenzen geopend zouden worden.
Journalisten kregen bij deze persconferentie totale vrijheid om te vragen wat ze wilden, in plaats van door de DDR opgestelde vragen te stellen. Daarop vroeg men wanneer deze nieuwe grensregeling in zou gaan. Een verraste Schabowski antwoordde dat dit per direct zou gelden. Wat hij niet wist was dat de regeling pas de volgende dag in zou gaan om zo de grenswachters correct in te kunnen lichten, en dat het de bedoeling was om met visa’s te gaan werken die mensen eerst moesten aanvragen voor ze de grens konden passeren.
De inwoners van Oost-Duitsland trokken meteen naar de Muur, waar de grenswachters overweldigd werden door de grote mensenmassa’s en de verwarring die na de persconferentie was ontstaan. Ongeveer vijf uur na de persconferentie werd de grens aan de Bolnholmer Strasse opengegooid door de grenswachters en al snel deden andere wachters hetzelfde.
Eindelijk herenigd
Voor het eerst in 28 jaar konden Oost- en West-Berlijners weer samen komen en er werd dan ook groot feest gevierd. Mensen beklommen de Muur en om er voor te zorgen dat de Muur niet opnieuw gedicht kon worden, begonnen ze samen stukken beton uit de Muur te hakken. Uiteindelijk werd pas een jaar later Duitsland weer officieel herenigd.
Waar kan je nog restanten van de Muur zien?
De Berlijnse Muur werd zoveel mogelijk afgebroken om te zorgen dat de grens niet meer opnieuw ingesteld kon worden. Oost- en West-Berlijn werden herenigd en van de vroegere grens is niet zo veel meer te zien.
Desondanks staan er nog een aantal restanten van de Muur in de stad overeind. Daarnaast is er langs de gehele vroegere grens de Berliner Mauerweg aangelegd. Dit is momenteel een fiets- en wandelpad van 160 kilometer dat je langs het gehele verloop brengt. Het pad wordt door middel van boordjes en kasseien in de weg aangegeven.
Volgens het verloop van de muur van noord naar zuid is het nog mogelijk om in het Mauerpark, langs de Bernauer Strasse, Potsdamer Platz, Topographie des Terrors, Checkpoint Charlie en bij de East Side Gallery overgebleven delen van de muur te zien.
Snel overzicht
Mauerpark
Het Mauerpark, gelegen tussen de Gleimstrasse en de Bernauer Strasse, is tegenwoordig een populair park. Het park is vooral geliefd onder de jongere bevolking van Berlijn. Je vindt er dan ook veel mensen die er picknicken, voetballen, basketballen, en/of muziek aan het spelen zijn. In het zuidwestelijke deel van het park kan je nog een 800 meter lang stuk van de Muur terugvinden. Dit stuk wordt frequent gebruikt door graffitikunstenaars die er al dan niet legaal kunstwerken op spuiten.
Gedenkstätte Berliner Mauer
Het Muurmonument
Aan de Bernauer Strasse 111 vind je het Muurmonument. Toen de Muur net opgebouwd was, stond de grens hier vlak naast de huizen, waardoor veel Oost-Berlijners door ramen sprongen om zo te kunnen vluchten. Al snel werden deze ramen hermetisch afgesloten, waarna later de gebouwen vernield werden om zo de vluchtpogingen te stoppen.
De muur die er nu staat is niet een origineel stuk van de Berlijnse Muur. Dit stuk werd tegen het einde van de jaren negentig geplaatst op de plek van de voormalige grens als onderdeel van een groter monument. Zo is er ook een herdenkingsmuur terug te vinden, het Fenster des Gedenkes, waarop 136 portretfoto’s te zien zijn van de mensen die tijdens hun ontsnappingspoging waren omgekomen.
Het Dokumentationszentrum Berliner Mauer
Vlak bij het Muurmonument vind je ook het Dokumentationszentrum Berliner Mauer. Wat verderop ligt het bezoekerscentrum van de Gedenkstätte in een oud stationsgebouw. Hier kan je onder andere een fototentoonstelling bezoeken met beelden van het afsluiten van de Brandenburgse Poort in 1961, de protesten van de Berlijners en het samenkomen van familie en vrienden na de val. Ook is hier een origineel stuk muur van 170 meter te zien welke nog vrijwel onbeschilderd is.
De kapel van de verzoening
Een stuk verderop vind je ook de Kapelle der Versöhnung, een kerk die in 2000 werd geopend om de slachtoffers van de Muur te herdenken. In het park tegenover de Gedenkstätte, het Park am Nordbahnhof, is ook nog een restant van de muur te zien waar maar weinig toeristen van af weten.
Snel overzicht
Reichstag
Vanaf het observatieplatform van de Reichstag is het mogelijk om de grauwe bouwstijl van de DDR tegenover de innovatieve architectuur van het westen te zien. Ook kan je in de omgeving voor het gebouw nog enkele funderingen van lichtpalen zien waarmee de Muur verlicht werd, ook zijn er palen van het signaleringshek dat een alarm af liet gaan, te zien.
Aan de zuidkant van de Reichstag kan je op de kruising van de Eberstrasse en de Scheidemannstrasse een serie witte kruizen terugvinden die de Mauertoten, de slachtoffers die bij hun ontsnappingspoging om het leven kwamen, herdenken.
Snel overzicht
Potsdamer Platz
De Muur werd dwars over de Potsdamer Platz gebouwd. Het ooit drukke plein veranderde in de tijd van de Muur in een kale leegte, maar werd al snel na de val van de Muur weer opgebouwd tot het drukke centrum dat het nu is. Op het plein zijn nog enkele restanten van de Muur terug te vinden, in combinatie met een aantal borden vol informatie en foto’s van het Potsdamer Platz ten tijde van de Muur.
Een stukje voorbij Potsdamer Platz, in de Erna-Berger-Strasse, is nog één van de vijf resterende wachttorens van de Muur terug te zien. De toren staat echter niet meer op de originele plaats en is een paar meter verplaatst in verband met bouwwerkzaamheden.
Snel overzicht
- Waar: Potsdamer Platz 4
- Openingstijden: Openbaar
- Toegang: Openbaar
De Topographie des Terrors
De Topographie des Terrors is gelegen in het voormalig hoofdkwartier van de Gestapo. Het documentatiecentrum heeft verschillende tentoonstellingen over de Tweede Wereldoorlog en de Koude Oorlog. Er zijn verschillende foto’s en andere documentaties uit de tijd van de val van de Muur te zien. Op de grond van het documentatiecentrum staat ook nog een origineel stuk muur van 200 meter lang.
Snel overzicht
Checkpoint Charlie
Een paar honderd meter van de Topographie des Terrors vind je Checkpoint Charlie, de bekendste grenspost van de Berlijnse Muur. Het originele controlepunt werd al snel na de val van de Muur weggehaald, maar tegenwoordig staat er een replica van het Amerikaanse wachtershuis samen met een kopie van het grensbord dat aanduidde dat je het Amerikaanse gebied zou verlaten.
Acteurs in Amerikaanse en Russische uniforms staan met vlaggen bij het wachtershuis en bezoekers kunnen met de wachters op de foto. De daadwerkelijke locatie van de muur is hier aangegeven met kasseien in de weg.
Snel overzicht
- Waar: Friedrichstrasse 43-45
- Openingstijden: Openbaar
- Toegang: Openbaar, voor een foto dien je wel te betalen.
Wil je graag het Checkpoint Charlie Museum bezoeken? Koop je tickets online en sla de wachtrij over.
Het Mauermuseum
Naast Checkpoint Charlie staat het Mauermuseum, ook wel bekend als het Haus am Checkpoint Charlie. Dit museum werd al in 1962 opgericht door een verzetsstrijder, die de ontsnappingspogingen documenteerde.
Tegenwoordig vind je in het museum objecten die tijdens ontsnappingen werden gebruikt, zoals verschillende auto’s en een luchtballon. Verder zijn er ook beelden te zien van de Koude Oorlog en de Berlijnse Muur. Ook is er een tentoonstelling over de Muur zelf, waarbij een origineel stuk van de muur te zien is, evenals het authentieke grensbord.
Snel overzicht
East Side Gallery
De East Side Gallery is het bekendste en langst overgebleven stuk van de Muur. Het overgebleven stuk meet 1,3 kilometer en maakte deel uit van de Hinterlandmauer, de buitenmuur, die langs de Mühlenstrasse en de Spree stond.
De oostelijke kant van de muur werd tussen februari en september 1990 door 118 artiesten uit 21 landen beschilderd met in totaal 105 schilderingen. Het is hiermee de grootste openlucht galerij ter wereld.
Alle schilderijen staan symbool voor de euforie van de val van de Muur en het einde van de Koude Oorlog, en staat symbool voor de hoop op een vrije toekomst. Bekende schilderingen zijn de Bruderkuss tussen Erich Honecker en Leonid Brezhnev, de Trabant die door de muur breekt, de kleurrijke gezichten van Thierry Noir en de duif die de ketting van een gevangene vasthoudt.
De werken werden in 2009 gerestaureerd door de originele artiesten nadat de East Side Gallery met graffiti deels over was geschilderd. Sinds 2015 staat er daarom een hek rondom de muur om het vandalisme tegen te gaan.
Snel overzicht
Download je gratis stadswandeling Berlijn
Ontdek de stad met onze gratis stadswandeling Berlijn. Ideaal om Berlijn volledig te verkennen op eigen tempo. In de gratis stadsgids Berlijn kan je 2 stadswandelingen vinden. Nog meer goesting in Berlijn? Koop onze volledige reisgids Berlijn en ontdek alles over deze prachtige stad.