12 x Pelgrimsroutes naar Santiago de Compostela: Welke route kiezen?
Overzicht van de mooiste routes voor een bedevaartstocht naar Santiago de Compostela
Jaarlijks wandelen en fietsen er zo’n 300.000 mensen naar het bedevaartsoord Santiago de Compostela via de verschillende pelgrimsroutes, die ook wel de Sint Jacobsroute worden genoemd. Eeuwenlang was dit een belangrijke bedevaartstocht, met het graf van de apostel Jakobus de Meerdere als eindpunt.
Ook tegenwoordig wandelen velen de route voor de spirituele reis, al wordt de tocht ook graag gemaakt voor het cultuurhistorisch erfgoed langs de paden of simpelweg de uitdaging en het avontuur die de route biedt.
Onze tip: unieke wandelvakantie naar Santiago de Compostela
Groepsreis wandelvakantie langs de Camino Portugués |
|---|
| Duur | 10 dagen waarvan 7 wandeldagen |
| Afstand | 145 km van Vigo naar Santiago de Compostela langs de Camino Portugués (Spirituele variante) |
| Afreisdata 2024 | 5 mei (volzet), 19 mei (volzet), 30 mei (volzet), 16 juni (volzet), 2 juli (nog 4 kamers), 2 september (volzet), 25 september (volzet), 16 oktober 2024 |
| Inbegrepen | Een complete wandelvakantie bevat:- Vlucht h/t Brussel - Porto + transfer met private bus h/t
- Logies in 3* en 4* hotels in Pontevedra, Cambados en Compostela
- Inclusief ontbijtbuffet of ontbijtbox en 4x diner
- Bagagetransport, bijstand en begeleiding ter plaatse (Op Reis Met Geert)
- Compleet handboek en wandelboekje voor thuis (beiden op papier)
- Programma voor niet-wandelende partner of korte wandelaar
|
| Wandelprogramma | Lees het uitgebreid programma op onze blog. |
| Info en boeken | Via onze partner website van Euroreizen. |
Inhoud artikel
Santiago de Compostela
Santiago de Compostela is een stad gelegen in het noordwesten van Spanje, in de regio Galicië, waarvan het ook de hoofdstad is.
De heilige geschiedenis van Compostela
De stad is ontstaan rondom een Romeinse tombe die in 814 werd gevonden door een schaapsherder, die volgens de legende door een mysterieus licht of een ster het bos ingeleid zou zijn naar de locatie van de tombe. Nadat hij zijn verhaal vertelde aan de bisschop Teodomiro werd ook deze man door het mysterieuze licht naar de tombe geleid.
De tombe die de schaapsherder en de bisschop vonden zou die van de heilige Jakobus de Meerdere zijn geweest, één van de apostelen van Jezus Christus. Hij was na de kruisiging van Jezus vertrokken naar Spanje, waarna hij weer terugkeerde naar Jeruzalem. Hier werd hij echter onthoofd, en zijn lichaam werd weer naar Spanje overgebracht.
Van legende naar bedevaartstocht
- Het verhaal werd voorgelegd aan koning Alfonso II, die vervolgens als allereerste persoon de bedevaartstocht naar de locatie van het graf van Jakobus de Meerdere maakte. Al snel deed het nieuws over de vondst de ronde en trokken steeds meer mensen naar de locatie.
- In 829 werd vervolgens besloten om de eerste kerk op het graf van de apostel te bouwen, die later vervangen werd en uitgebreid werd. Rondom deze kerk ontstond een gemeenschap met kloosters, herbergen en ziekenhuizen.
- De kerk werd echter in 997 verwoest door de Moren uit Andalusië. Toch bleef het graf van Jakobus de Meerdere onverstoord, en in 1075 liet koning Alfonso VI weer een nieuwe kerk op de locatie bouwen. Dit bouwwerk groeide vervolgens uit tot de kathedraal van het eromheen ontstane bedevaartsoord Santiago, dat vernoemd werd naar de apostel.
Onze tip: Download onze gratis stadswandeling Compostela en ga te voet op ontdekking.
Bedevaartstochten naar Santiago de Compostela
Nadat koning Alfonso II zijn bedevaartstocht naar het graf van Jakobus de Meerdere had gemaakt vertrokken vele mensen op dezelfde pelgrimstocht. Oud en jong, arm en rijk liepen honderden kilometers om het graf te kunnen bezoeken. De koning liet op de paden naar Santiago herbergen, kloosters en pelgrimsziekenhuizen bouwen, waarnaast er ook kastelen gebouwd werden om de routes te beschermen en de pelgrims veilig hun tocht te laten maken.
Vervolgens verscheen in de 12de eeuw al de eerste reisgids, als onderdeel van de Codex Calixtinus. Deze tekst staat ook wel bekend als het Liber Sancti Iacobi, doordat alle teksten de glorie van Jakobus de Meerdere beschrijven.
Boek V van de Codex Calixtinus is een wegwijzer voor de pelgrims naar Santiago de Compostela, waarin adviezen en waarschuwingen worden gegeven aan zij die de bedevaartstocht willen maken. Er worden hierin 4 routes beschreven die beginnen in Frankrijk en vervolgens in de Pyreneeën samen komen en vanaf daar verder lopen naar Santiago de Compostela.
Einde van de bedevaarten?
Aan het einde van de Middeleeuwen waren de aantallen bezoekers van het graf behoorlijk gedaald en maakten alleen enkelingen nog de tocht naar Santiago. Dit kwam mede door de verschillende oorlogen en epidemieën die in deze periode veel plaatsvonden. In 1884 verkondigde de toenmalige paus Leo XII dat de stoffelijke resten in het graf van Santiago inderdaad het lichaam van Jakobus de Meerdere zouden zijn. Waarschijnlijk was dit de reden dat de pelgrimstochten naar Santiago weer populair werden aan het einde van de 19de eeuw.
Nog altijd wordt Santiago de Compostela als een van de belangrijkste christelijke bedevaartsoorden ter wereld gezien. Jaarlijks maken zo’n 300.000 mensen te voet of op de fiets de tocht, waarvan ongeveer de helft het voor religieuze redenen maakt. Het grootste deel van de overgebleven bezoekers maakt de bedevaartstocht om spirituele redenen, om culturele redenen of gewoon om het onvergetelijke avontuur aan te gaan dat de pelgrimstocht biedt.
De verschillende Pelgrimsroutes naar Compostela
Er zijn een groot aantal verschillende pelgrimsroutes naar Santiago de Compostela. Vanuit vrijwel alle Europese landen vertrekken Jacobswegen naar Santiago de Compostela. De routes worden aangegeven met het pelgrimssymbool, de Sint-Jacobsschelp. In Spanje wordt de route daarnaast ook aangegeven door middel van gele pijlen.
De 3 bekendste routes in Spanje zijn de Camino Francés, de Camino del Norte en de Camino Primitivo. Daarnaast zijn er nog een groot aantal routes vanuit andere delen van Spanje en Portugal die je zou kunnen lopen De verschillende routes zijn te vinden via deze link.
El Camino Francés
De Camino Francés, de Franse route, is de belangrijkste pelgrimsroute naar Santiago de Compostela. Al in de Middeleeuwen was dit de hoofdroute vanaf de Pyreneeën naar het graf van Jakobus de Meerdere. Dit is de route die in de Codex Calixtinus wordt beschreven als de voortzetting van de 4 Franse trajecten.
De meeste pelgrims volgen deze traditionele route naar Santiago de Compostela
- De route begint in Saint-Jean-Pied-de-Port aan de Franse kant van de Pyreneeën en is in totaal 769 km lang. Doordat deze route het meest bewandeld wordt zijn er ook veel voorzieningen langs het pad terug te vinden.
- Zo vind je gemiddeld om de 5 km verschillende herbergen, gasthuizen en hotels.
- Er zijn ook genoeg cafés en waterpunten langs de route te vinden.
- Ook is het op deze route mogelijk om je bagage te laten vervoeren naar je volgende stop.
- Dit is dan ook de drukste route en je zal vrijwel altijd andere pelgrims tegenkomen op de route.
De Camino Francés begint in de Franse Pyreneeën. Hier is het mogelijk om op 2 punten de bergketen over te steken, namelijk over de Col de Somport naar Jaca en van Saint-Jean-Pied-de-Port naar Roncesvalles. Deze laatste route wordt het meest gebruikt doordat er een kleinere kans is op sneeuw, en Saint-Jean-Pied-de-Port wordt daardoor gezien als het startpunt van de Camino Francés.
Vanaf Roncesvalles loop je eerst richting Pamplona. Dit is de hoofdstad van de regio Navarra en staat bekend om het heerlijke eten. Proef hier daarom zeker eens van een chistorra-sandwich terwijl je door de nauwe straten wandelt. Vervolgens kom je terecht in het prachtige dorpje Obanos, dat vol staat met prachtige architectuur.
De route via Jaca wordt vaak de Camino Aragonés genoemd, als variant op de Camino Francés. Vanaf Jaca volg je de rivier Aragon door het gelijknamige oude koninkrijk. Hier loop je onder andere langs:
- Het station van Canfranc
- Het fort van Coll de Ladrones
- De grot van Las Güixas
- Het Canal de Berdún.
De Camino Aragonés en de Camino Francés vanuit Saint-Jean-Pied-de-Port komen samen bij de Puente la Reina, ten zuiden van Pamplona. Dit wordt gemarkeerd door een standbeeld van de pelgrim Gerardo Brun, met de inscriptie “en vanaf hier worden alle wegen één.” De brug werd in de 11de eeuw gebouwd om de pelgrims de Arga-rivier over te laten steken.
Vervolgens kom je langs een van de bekendste symbolen van de Camino Francés naar Santiago de Compostela, de kerk van María de Eunate in Muruzábal. Vervolgens kom je in de wijnregio van La Rioja terecht. Het uitgestrekte landschap maakt nu plaats voor grote wijngaarden. Strijk hier zeker neer op een terrasje om van de heerlijke lokale wijn te genieten.
Ook kan je in deze regio een bezoek brengen aan de Yuso- en Suso-kloosters van San Millán de la Cogolla. In Santo Domingo de la Calzada kun je verder een bezoek brengen aan de prachtige kathedraal, de verschillende kerken en de San Esteban-poort.
Beklim ook zeker de klokkentoren van Santo Domingo de la Calzada, waarvandaan je een prachtig uitzicht hebt over de omgeving.
De volgende etappes
De volgende etappe vindt plaats over een kaal en vlak gebied. Eenmaal in Burgos kom je langs 1 van de belangrijkste archeologische parken van Spanje, het Sierra de Atapuerca Park en Archeologisch Complex, waar belangrijke paleontologische vondsten zijn gedaan. Burgos zelf is een grote stad dat nog altijd een belangrijk handels- en verkeerscentrum is binnen de regio, iets wat het te danken heeft aan de pelgrimsroute.
De volgende grote plaats die je aandoet is León, wat ook veel als startpunt naar Compostella gebruikt wordt voor kortere routes. Léon is een prachtige stad dat veel te bieden heeft, en je moet hier zeker de prachtige kathedraal bezoeken. Ga ook langs het oude San Marcos-hospitaal op het oude Romeinse kamp.
Bij Astorga kom je daarna langs het Paleis van de Bisschop, een bijzonder gebouw dat ontworpen is door de bekende architect Antoni Gaudí. De omgeving wordt vanaf hier bergachtiger en vruchtbaarder, waardoor je langzaam terecht komt tussen het groen. Daartussen kan je nog een bezoek brengen aan het kasteel van Ponferrada. De tocht wordt iets lastiger doordat je de bergpassen zoals de Cruz de Hierro over moet. Dit is het hoogste punt van de Camino Francés, waarna je via de O Cebreiro de groene heuvels van Galicië binnenkomt.
Je loopt hier langs Keltische ruïnes en kan er genieten van de empanadas. Bezoek de romaanse kerk van Santa María de Ferreiros en het klooster van San Salvador de Vilar de Donas, waarna je de provincie A Coruña binnenwandelt. Nu komt Santiago de Compostela steeds dichterbij en kan je bijna het Plaza del Obradoiro oplopen, waar de verschillende pelgrimsroutes samenkomen.
Noord-Spanje bezoeken met een georganiseerde tour of gids? Bekijk de daguitstappen en tours in Noord-Spanje.
Tours worden uitgevoerd met erkende lokale gidsen, je kan annuleren tot 24u voor vertrek + je hebt een niet-tevreden-geld-terug garantie. Bekijk alle tours en mogelijkheden online.
Routes die vertrekken in Frankrijk
De Codex Calixtinus gaf 4 routes aan die begonnen in Frankrijk en vervolgens in Spanje overliepen in de Camino Francés. Vele pelgrims in de Middeleeuwen begonnen hun reis dan ook in Frankrijk en liepen volgens wekenlang langs deze routes voor zij eenmaal in Spanje op de Camino Francés terecht kwamen.
Via Turonensis
De Via Turonensis is de noordelijkste pelgrimsroute die origineel Orléans als beginplaats had maar tegenwoordig Parijs als startpunt gebruikt. Vanaf de Tour Saint-Jacques in de Franse hoofdstad trekken pelgrims via Orléans naar Tours en vervolgens via Poitiers, Saintes en Bordeaux naar Saint-Jean-Pied-de-Port.
Via Lemovicensis
De Via Lemovicensis begint in het centrum van Frankrijk in Vézelay, bij de basiliek van de stad. Vroeger was dit het verzamelpunt voor de pelgrims uit onder andere België. Vervolgens loopt de route via Bourges of Sauvigny naar Noblat, Limoges en Périgueux naar Jean-Pied-de-Port.
Via Podensis
De Via Podensis is tegenwoordig nog een populaire wandelroute en maakt deel uit van de GR 65 langeafstandsroute. De route begint bij de Notre-Dame van Le Puy-en-Velay en loopt via Conques en Moissac naar Jean-Pied-de-Port.
Via Tolosana
De Via Tolosana is de meest zuidelijke route en ook de enige route die niet op de Camino Francés aansluit bij Jean-Pied-de-Port maar via de pas van Somport. De route start in Arles, waardoor dit een verzamelpunt was voor de pelgrims uit Italië. De route loopt via Saint-Guilhem en Toulouse naar Oloron en vanaf daar richting Jaca.
Nog op zoek naar een leuke plaats om te overnachten? Bekijk onze aanraders voor de beste etappehotels langs de route!
Camino del Norte
De Camino del Norte is de noordelijke route naar Santiago de Compostela. Deze route loopt langs de noordkust van Spanje en volgt voor een deel de oude Romeinse Via Agrippa. Ook deze route wordt daardoor al eeuwen bewandeld richting Santiago de Compostela, maar tegenwoordig is het een minder bekende route. Dit heeft mede te maken met de lengte van het pad, die 853 km telt, en de moeilijkheidsgraad.
Het is een heuvelachtige route waardoor het zowel te voet als op de fiets uitdagend kan zijn. Een voordeel is echter dat deze route een stuk rustiger is dan de Camino Francés en dat het door de noordelijke ligging en de wind van zee minder heet wordt dan in de regio’s waar de Camino Francés door loopt.
Deze route bevat minder cultureel erfgoed in vergelijking met de andere routes, maar dit compenseert de Camino del Norte door de prachtige vergezichten die deze route biedt. Ook komt deze route langs veel stranden, waardoor je aan het einde van de dag een verfrissende duik in de Atlantische Oceaan kan maken. De route is daarnaast rustiger dan de Camino Francés, maar er zijn ook minder faciliteiten.
Wil jij ook graag Noord-Spanje verkennen? Download dan zeker onze reisgids Noord-Spanje hier.
De Camino del Norte begint in Irún, aan de grens met Frankrijk. Vervolgens kom je al snel terecht in de mooie stad San Sebastian, waar je de prachtige kathedraal kan bezoeken of van het mooiste strand van Europa kan genieten. San Sebastian is daarnaast ook de stad met de meeste Michelinsterren per vierkante meter ter wereld, dus geniet ook zeker van een lekker hapje.
San Sebastián bezoeken met een georganiseerde tour of gids? Bekijk de daguitstappen en tours in San Sebastián.
Tours worden uitgevoerd met erkende lokale gidsen, je kan annuleren tot 24u voor vertrek + je hebt een niet-tevreden-geld-terug garantie. Bekijk alle tours en mogelijkheden online.
Baskenland
De kustlijn van Gipuzkoa zorgt voor wat steile hellingen tijdens de route, maar onderweg word je beloond door prachtige beelden van flysch formaties, een bijzonder fenomeen dat door de erosie van de zee is ontstaan in de rotsen. Wanneer je wat verder kijkt kan je genieten van de groene heuvels van Cantabrië in de verte.
Je loopt een klein stukje meer door het binnenland om zo Guernica, het symbool voor de vrede, te bezoeken, waarna je de provinciehoofdstad Bilbao binnenwandelt. Mis hier het Guggenheim Museum niet, dat als gebouw zelf alleen al een kunstwerk is. Vervolgens volg je de weg door Cantabrië langs authentieke dorpen naar Santander, waar je kan genieten van een van de mooiste baaien ter wereld.
Altamira
In Comillas kan je daarna de authentieke huizen van het schilderachtige stadje aanschouwen en een bezoek brengen aan El Capricho, ontworpen door Antoni Gaudí. Iets verderop kan je de grotschilderingen van Altamira bezoeken en zo een kijkje nemen in het leven van de Paleolithische mens.
Het laatste stuk langs de kust brengt je langs Llanes en Ribadesella voor je in Gijón terecht komt. Vervolgens loop je via het witte dorp Luarca, waarna je langzaam richting het binnenland gaat trekken. Bij Arzúa kom je vervolgens samen met de Camino Francés voor het laatste stuk naar Santiago.
Camino Primitivo
- De Camino Primito is de oudste route naar Santiago de Compostela en is de route die door koning Alfonso II afgelegd zou zijn toen hij naar het graf van Jakobus de Meerdere trok.
- Deze route wordt echter gezien als een van de zwaardere routes en is daardoor niet populair.
- Goede bewegwijzering ontbreekt en sommige stukken zijn aardig steil. Hierdoor is het echter wel een rustige wandeling.
- Dit is ook een van de kortere routes, met een afstand van maar 321 km.
De verschillende etappes
De route begint in Oviedo en brengt je door het binnenland, waarbij je door bergachtig gebied loopt. Dit is echter ook een prachtig bebost gebied waardoor je goed beschermd wordt tegen de zon en kan genieten van al het groen om je heen. Ook kom je langs de Hospitalesroute, waar je de ruïnes van 3 pelgrimsziekenhuizen kan vinden. Echter vind je langs deze route ook weer minder voorzieningen dan langs de Camino Francés.
- De route begint in Oviedo, waar je heel wat monumenten die op de Werelderfgoedlijst van UNESCO staan kan bezoeken, zoals de kerken Santa María del Naranco en San Júlian de Prados.
- Vervolgens wandel je door de ruige natuur van Asturias, waar je langs kloven en watervallen en door prachtige bossen komt. Je komt langs kleine dorpjes zoals Salas en Grandas de Salime.
- Vervolgens kom je in de historische stad Lugo samen met de Camino Francés bij Palas de Rei.
Camino Inglés
- Een kortere route in het noorden van Spanje is de Camino Inglés, de Engelse route. Dit wordt gezien als de meest romantische route naar Santiago.
- De route begint in Ferrol, waar oorspronkelijk de Engelsen, Schotten, Ieren, en Scandinaviërs aan land kwamen om vervolgens naar Santiago de Compostela te lopen.
- Het is een van de kortste routes van 122 km lang en wordt niet heel druk bezocht, maar is zeker de moeite waard.
- Onderweg kom je langs Fene, Pontedeume, Miño, Paderne, Betanzos, Mesia, Ordes en Oroso.
Camino Portugués
De Camino Portugués, de route door Portugal naar Santiago de Compostela, is een populaire wandeling. Officieel begint de route in Porto, al wordt ook vaak begonnen in Lissabon. Tussen Lissabon en Porto vind je echter geen duidelijke bewegwijzering naar Santiago.
De route vanaf Porto loopt langs de Portugese kustlijn waarbij je langs pittoreske vissersdorpjes komt voor je de grens met Spanje over trekt. De route is relatief vlak in verhouding met de Camino Francés en de Camino del Norte, maar de overnachtingen zijn duurder doordat er in Portugal minder gesubsidieerde herbergen langs de route liggen.
- Vanuit Porto is de route 227 km lang
- Vanaf Lissabon 610 km.
- Vanuit Porto kan je langs de kustlijn richting La Guardia lopen of ietwat meer binnendoor richting Tui. De 2 routes komen samen bij Pontevedra.
Eerst eventjes Porto ontdekken voor je trektocht? Ontdek verschillende leuke hostels in Porto.
Via de la Plata
- De Via de la Plata, ofwel de Zilverroute, is een oude handelsroute die in Sevilla begint en zo Spanje doorkruist naar Gijón in het noorden. Deze route biedt een uitstekende gelegenheid om meerdere regio’s in het binnenland van Spanje te leren kennen.
- Het is de langste pelgrimsroute van Spanje en komt onder andere langs Zamora, waar je de keuze kan maken om richting Astorga te lopen en daar op de Camino Francés verder te gaan of om direct richting Santiago te lopen via de Camino Sanbrés via Ourense.
- De gehele route is in totaal zo’n 1000 km lang.
Camino Finisterre
- De Camino Finisterre is technisch gezien geen pelgrimsroute naar Santiago de Compostela, maar een verlenging daarvan.
- De Cabo Finisterre werd al in de Romeinse Tijd gezien als het einde van de wereld, en al vanaf het begin van de bedevaartstochten naar het graf van Jakobus de Meerdere trokken pelgrims verder naar dit punt op het meest westelijke punt van Spanje, waar ze zich ontdeden van hun oude kleding als een symbool van vernieuwing.
- De wandeling is 98 km lang en loopt via Negreira en Olveiroa naar Finisterre.
Camino Antártida
- De Camino Antártida is de nieuwste pelgrimsroute naar Santiago en werd op 30 december 2015 geopend.
- Het is de langste route naar Santiago de Compostella, en ook de minst populaire
- De route begint namelijk op Antartica, en bedraagt in totaal 14.075 km. Een route voor de 'die-hards' dus, maar wel een mooi avontuur.
Hoe Pelgrimsroute naar Santiago de Compostela afleggen?
- Om officieel de bedevaartstocht te voltooien dient er minstens 100 km over de pelgrimsroutes gelopen te worden of minstens 200 km gefietst.
- Om te bewijzen dat je de Jacobsweg volgt dien je een pelgrimsbewijs (voor religieuze of spirituele redenen) of pelgrimscertificaat (voor enige andere reden) aan te vragen bij een Santiago de Compostela vereniging.
Deze paspoorten kan je langs de route bij hostels, kerken en pelgrimskantoren af laten stempelen. In sommige gevallen krijg je ook enkel op vertoon van de pas toegang tot een herberg of café. In België kan je het document aanvragen bij het Vlaams Compostelagenootschap en in Nederland bij het Nederlands Genootschap van Sint Jacob.
Onze tips om te wandelen
Het is aan te raden om de wandeling in de lente of de herfst te doen. In de winter kan het weer soms extreem zijn, terwijl het in de zomer juist te heet kan zijn. De zomer is daarnaast de drukste periode waardoor overnachtingslocaties snel vol raken. Ga je toch in de zomer dan is het aan te raden om enkele dagen voor aankomst bij een accommodatie een overnachting te reserveren.
- Pak zo licht mogelijk zodat je daadwerkelijk de hele tocht je rugzak kan blijven dragen. Ga bijvoorbeeld voor een rugzak van 40 liter en pak niet meer dan 10 procent van je lichaamsgewicht.
- Neem zeker een EHBO kit en een zaklamp mee. Bekijk hier onze paklijst en EHBO kit.
- Vergeet je handwasmiddel niet zodat je je kleding onderweg kan wassen.
- Draag goede wandelschoenen die goed lucht door laten en stevig zijn, en neem genoeg katoenen sokken mee.
- Zonnebrandcrème en een hoed of pet voor als het zonnig is en een warme trui en regenhoed voor als het regent zijn ook niet overbodig.
Voor meer tips voor je wandeling kun je terecht op onze wandelblog.
Xacobeo
Een extra bijzondere ervaring krijg je in het Xacobeo jaar, het Heilige Jaar of Jacobijnse Jaar. Dit jaar wordt alleen gevierd als het festival van de apostel Jacob, dat op 25 juli valt, op een zondag valt.
Dit gebeurt meestal elke 5 à 6 jaar maar er kan soms 11 jaar tussen zitten. Het festival werd voor het eerst gevierd in 1126 onder paus Calixtus II. 2021 is weer een Xacobeo jaar, waarbij er rond de route verschillende evenementen worden georganiseerd zoals tentoonstellingen, concerten, filmvoorstellingen en meer. Ook wordt tijdens dit jaar de heilige deur van de kathedraal geopend.
Wil je niets missen tijdens je vakantie in Noord-Spanje?
Herkenbaar: Bij je bezoek aan dit prachtige stukje Spanje wil je zeker zijn dat je niets mist tijdens je bezoek? Koop onze volledige reisgids Noord-Spanje met een uitgewerkte autoroute, 2 stadswandelingen, tips + verborgen pareltjes. Eerst uitproberen? Download alvast je gratis preview reisgids Noord-Spanje om in de stemming te komen en ga op pad!